پوكي استخوان تا زماني كه منجر به شكستگي نشود، بدون علامت باقي ميماند، به همين دليل پوکی استخوان "بيماری خاموش" ناميده شده و درکل كمتر از يك سوم موارد پوكي استخوان معمولاً تشخيص داده مي شود.
پوكي استخوان همه ی استخوان های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. شکستگی استخوان ران و مهرههای فقرات کمری از مهم ترین عوارض پوکی استخوان است.
توده استخوانی در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی به حداکثر میزان خود میرسد و سپس به تدریج کاهش مییابد.
عوامل غیرقابل کنترل که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند:
افزایش سن، جنس مونث، یائسگی و کاهش هورمون های جنسی،سابقه فامیلی، نژاد آسیایی و سفید پوست بودن و استخوان بندی ظریف.
عوامل قابل کنترل که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند:
● عوامل سبک زندگی شامل:
سیگارکشیدن، مصرف الکل، ورزش نکردن است. لاغری مفرط و جثه کوچک و کم کردن شدید وزن نیزاز عوامل خطرزای پوکی استخوان است.
پژوهشگران با انجام آزمایشات مربوط به میزان چربی در ناحیه شکم از یک سو و میزان تراکم استخوانی از سوی دیگر در خصوص بیماران در یک تحقیق به این نتیجه دست یافتند که چربی ناحیه شکم به مراتب بیشتر از چربی در دیگر نواحی فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان میکند.
● عوامل تغذیه ای شامل:
کمبود کلسیم، کمبود ویتامین D، مصرف بیش از حد ویتامین A، مصرف بیش از حد کافئین، مصرف بیش از حد پروتئین بویژه فرآورده های حیوانی است.
از ابتدای زندگی جنینی و آغاز پروسه تشکیل استخوانها، مادران باید با تغذیه مناسب و دریافت کلسیم کافی از بیماری پوکی استخوان پیشگیری کنند، جنین روزانه 500 میلی گرم کلسیم از مادر دریافت میکند و در صورت عدم دریافت این مقدار علاوه بر کمبود ذخایر کلسیم در جنین، مادران نیز دچار پوکی استخوان خواهند شد.
● عوامل هورمونی شامل:
کاهش میزان تستوسترون خون، پرکاری تیرویید، پاراتیروئید، یا غده آدرنال، کمبود هورمون رشد وکاهش هورمون استروژن است. با شروع سنین یائسگی زنان شیب تندی را به طرف پوکی استخوان طی میکنند، هورمون استروژن اثر مهار کنندهای بر سلولهایی که باعث استخوان خواری میشوند دارد و کاهش ترشح این هورمون در این دوران موجب سریع تر شدن روند کاهش تراکم استخوانی و ابتلا به پوکی استخوان در زنان میشود. کاهش هورمونهای جنسی و در نتیجه ابتلا به پوکی استخوان در زنان در محدوده 45 تا 55 سالگی است .
● داروها:
داروهای کورتن، صرع، هپارین و.. موجب تشدید پوکی استخوان میشوند. مصرف خودسرانه ترکیبات دارویی برای پیشگیری از پوکی استخوان مجاز نیست.
پیشگیری:
بهترین زمان برای پیشگیری از پوکی استخوان دوران بلوغ است. در این دوران بیشترین تراکم استخوانی بوجود می آید، بنابراین والدین باید با ترغیب نوجوانان به انجام ورزشهای مناسبی که با پریدن و دویدن همراه است از بروز پوکی استخوان در آن ها جلوگیری کنند.
روی سه راهکار اصلی پیشگیری از پوکی استخوان از جمله قرارگرفتن در معرض نور آفتاب، مصرف غذای غنی از کلسیم و ورزش، تمرکز می شود.
ورزش با فشار بر استخوانها موجب تحریک استخوان سازی می شود. با ورزش مناسب , تعادل هورمونها حفظ می شود.
قبل از ورزش خود را گرم کنید. اگر مدتی است که ورزش نکرده اید و بالای 30-35 سال سن دارید یا دچار بیماری هستید بهتر است قبل از شروع به ورزش با پزشک مشورت کنید.
ورزش هایی که برای پیشگیری از پوکی استخوان مفید است:
●ورزشهایی که با تحمل وزن همراهند. مانند : پیاده روی تند 30 تا 40 دقیقه در هر جلسه ورزش -دویدن -یوگا-حرکات موزون و تنیس بسیار برای استخوان ها مفیدند.
یوگا و پیلاتس ورزشهای خوبی هستند و باعث افزایش تعادل می شوند.اما بعضی از تمرینات آن برای افرادی که پوکی استخوان دارند ,خوب و مناسب نمی باشد.مانند خم شدن به جلو یا عقب یا چرخشها.
●ورزشهای تعادلی بسیار مفیدند: تای چی ورزشی است که تعادل افراد را زیاد می کند بنابراین احتمال زمین خوردن و آسیب دیدن را کاهش می دهد.
●تمرینات قدرتی: مانند بلند کردن وزنه در افزایش قدرت استخوان ها و عضلات موثر است.
افتادن می تواند باعث شکستگی و آسیب به استخوان ها شود. بهترین راه این است که مراقب اشیایی که کف اتاق افتاده باشیم. کفش مناسب بپوشیم.
مواد غذایی که باعث پیشگیری از پوکی استخوان می شوند :
باید 2 تا 3 لیوان شیر یا معادل آن مصرف شود. ماست و پنیر و کشک جایگزینهای خوبی هستند. یک لیوان ماست یا دو قطعه پنیر (به اندازه دو قوطی کبریت) تقریبا معادل یک لیوان شیر، کلسیم دارند. بادام درختی و کنجدنیز منبع کلسیم است. باقلا ، نخود...کلسیم فراوان دارند.
تخم مرغ ، برخی سبزیها مانند جعفری، کلم بروکلی و دیگر انواع کلم، اسفناج، ریحان و نعناع حاوی مقادیر زیادی کلسیم هستند. میوه های پرتقال، لیمو، سیب، انگور و خرما برای استخوان مفیدند.
منبع:دانشگاه الزهرا