آلودگی نوری، خطری بزرگ برای بشریت!

دکتر پون در ادامه سخنان خود می افزاید: «هنگ کنگ شهری است که به دلیل نورپردازی در شب مشهور است. چراغ های نئونی که بر سر در مغازه ها، بنگاه ها و انواع دکه های دستفروشی این شهر آویزان است؛ آسمانخراش ها، پاساژها و بازارهای غرق در نور همه از جمله دلایل زنده بودن این شهر در شب هنگام است. اما چنان که تازه ترین تحقیقات نشان می دهد، نورهای مصنوعی زیاد، برای سلامت خطرناکند. اغلب شهرهای مدرن امروزی از نعمت آسمان پرستاره محروم هستند. اکنون پرسش اینجاست که آیا اساسا شهرهای نورانی به نفع ما هستند یا برعکس؛ ممکن است سلامت ما را در معرض مخاطره قرار دهند؟»

مقایسۀ آلودگی نوری و تاثیر آن بر دید اجرام سماوی

آلودگی نوری چیست؟

آلودگی نوری، برآیند و نتیجه ناخواسته حاصل از نورپردازی های خارجی نظیر تابش نور به آسمان، زیاده روی در نورپردازی و پراکنش تشعشعات گوناگون است. منظور از تابش نور به آسمان، نورپردازی و روشنایی حاصل از فاکتورهای مصنوعی و حتی طبیعی است که سمت و سوی آن به آسمان باشد. زیاده روی در نورپردازی نیز اغلب به نورهای ناخواسته و غیرضروری اشاره دارد که می تواند در واحدهای همسایگی مشکل ایجاد کند. مثال ساده آن چراغ های پرنور خیابان و حتی نورافکن هاست که چنانچه در جوار اتاق خواب باشد، قطعا مشکلات بی خوابی را به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر، زیاده روی در نورپردازی ساختمان ها نیز در این طبقه بندی جای می گیرد. پراکنش تشعشعات گوناگون نیز اشاره به نورهای ناخواسته ای دارد که نه تنها ایجاد مزاحمت می کنند، بلکه در عین حال در بینایی افراد نیز تاثیر منفی دارند.

یکی از شایع ترین تاثیرات ناشی از تشعشعات، ایجاد مزاحمت برای رانندگان و خلبانان است. مثال ساده آن را اغلب هنگام رانندگی تجربه کرده اید. تصور کنید که در جاده ای تاریک در حال رانندگی هستید، چنانچه ماشینی به صورت ناگهانی در مقابل شما ظاهر شود و نور چراغ های آن به چشم های شما برخورد کند، برای چند ثانیه در تصمیم گیری دچار مشکل خواهید شد و طبیعی است که احتمال خطر نیز در این زمان افزایش پیدا خواهد کرد. تحقیقات نشان داده که آلودگی نوری در عین ایجاد مزاحمت می تواند بر عملکرد بینایی نیز تاثیر منفی داشته باشد، این مورد بالاخص در زمانی ملموس تر خواهد بود که مدت زمان تاثیرپذیری فرد از نور مزاحم چه به صورت تصادفی و چه به صورت دوره ای و حتی دائم زیادتر از حد متعارف باشد. در ویدئوی زیر که توسط ناسا منتشر شده است، می توانید نورهای زمین در شب را در قاره های مختلف مشاهده کنید.

دانلود ویدئو با حجم ۹ مگابایت

شهرهای نورانی

هنگ کنگ تنها شهری نیست که به واسطه شب های روشنش شناخته شده. پاریس هنوز به عنوان شهر نور شناخته می شود، بلک پول نیز شهر کوچکی در شمال غربی انگلستان است که هر ساله برای جذب توریست ها مسافتی قریب ده کیلومتر را با بیشتر از یک میلیون چراغ نورپردازی می کند. جشن نور در شهرها این روزها پدیده ای کاملا عادی و طبیعی است. اما بایستی به خاطر داشت این پدیده تا پیش از آن که بشر وارد قرن بیستم شود، چندان مرسوم نبود.

پیشینه نورپردازی در شهرها به اواسط قرن ۱۹ میلادی بازمی گردد. در آن زمان پایتخت های اروپا آرام آرام به چراغ های برق تجهیز شدند. اما همین نعمت روشنایی در گذر زمان دستخوش تغییرات زیادی شد، چنانچه امروز به واسطه آن است که بسیاری از شهرنشینان از نعمت آسمان پرستاره محروم هستند. تازه ترین تحقیقات نشان می دهد هنگ کنگ از نظر آلودگی نوری در حال حاضر مقام اول را کسب کرده، اما این در حالی است که هنوز بسیاری از شهرها ارزیابی های لازم را در این زمینه انجام نداده اند؛ بنابراین می توان این طور گفت که جامعه آماری هنوز آن طور که باید تکمیل نشده است.

تصویری از ستارگان کم نور آسمان شهر سالزبورگ-اتریش که آلودگی نوری آ نیز به وضوح مشخص است.

سنجش آلودگی نوری

دکتر جیسون پون، اخترشناس و محقق دانشگاه هنگ کنگ در این زمینه که چطور می توان آلودگی نوری را ارزیابی کرد، چنین گفت: «ما ۱۸ ایستگاه مختلف را در سراسر هنگ کنگ از مراکز تجاری گرفته تا شهرک های مسکونی، دایر کردیم. سپس میزان نور را در آنها با استانداردهای واحد اخترشناسی بین المللی مقایسه کردیم. این مقایسه برای این انجام می شود که بتوان میزان روشنایی آسمان را بدون نورهای مصنوعی برآورد کرد.

جالب است بدانید در روشن ترین مناطق هنگ کنگ، میزان نور عملا ۱۰۰۰ برابر بیشتر از حد نرمال است.» در هر صورت باید به خاطر داشت مطالعاتی از این دست هنوز در مراحل ابتدایی هستند و هنوز استانداردهای بین المللی قطعی برای سنجش های کیفی دقیق تر ارائه نشده. در نتیجه هنوز به طور قطع نمی توان هنگ کنگ را آلوده ترین شهر از نظر وضع نوری قلمداد کرد. دیگر نامزدها برای احراز این مقام به ترتیب عبارتند از لاس وگاس آمریکا، توکیو ژاپن، سئول کره جنوبی و نیویورک در آمریکا.

چراغهای روشن لاس وگاس از فضا

تاثیرات آلودگی نوری بر انسان

مطالعات نشان می دهد که آلودگی نوری بر سلامت انسان بی تاثیر نیست. خیره شدن ناگهانی و عدم واکنش صحیح چشم ها تنها یکی از عوارض آلودگی نوری است که چنانچه پیشتر نیز اشاره شد، می توانند برای رانندگان و خلبانان فاجعه بار باشد. عدم تشخیص کنتراست نور و رنگ یکی دیگر از عوارض این نوع آلودگی هاست. علاوه بر این تحقیقات نشان می دهد آلودگی نوری ممکن است ضرباهنگ نرمال شبانه روزی بدن ما را برهم بزند. ضرباهنگ نرمال بدن در ۲۴ ساعت شبانه روز همان چرخه طبیعی است که در حفظ سلامت و نشاط انسان ها نقش اساسی ایفا می کند. اختلال در این ضرباهنگ عوارضی همچون بی خوابی، افسردگی، سرطان و بیماری های قلبی و عروقی را در پی خواهد داشت. علاوه بر اینها در بدن انسان هورمونی به نام ملاتونین ترشح می شود.

ملاتونین، در حفظ چرخه طبیعی خواب ما نقش اساسی دارد؛ مطالعات نشان می دهد نورهای مصنوعی از میزان ملاتونین در بدن ما می کاهند. جالب است بدانید، این هورمون خاص فقط در تاریکی تولید می شود؛ در نتیجه حتی اندک نور مصنوعی در تولید این هورمون اختلال ایجاد می کند. دکتر استیون لاک لی از دانشگاه هاروارد در این باره به روزنامه گاردین چنین گفت: «از این نظر ممکن است تغییرات بسیاری در فیزیولوژی بدن ما اتفاق بیفتد. سطح هوشیاری، خواب و البته میزان ملاتونین از جمله ساده ترین آنها هستند. به زبان ساده می توان این طور گفت که نورهای مصنوعی در شب بدن ما را بیشتر گیج کرده و آن را از وضعیت طبیعی به نوعی خارج می سازند.»

عکاسی از اجرام آسمانی با وجود نورهای زیاد شهرها بسیار دشوار است.

راه حل هایی برای رفع مشکل

بسیاری از طراحان شهری و شهروندان عادی باور دارند که هرچه نور در شب بیشتر باشد، شهر زیباتر و امن تر است. البته واقعیت این است که نور در القای حس امنیت نقش اساسی دارد؛ اما مساله اینجاست که نورپردازی صحیح نه تنها بر قابلیت تشخیص بهتر تاثیرگذار است، بلکه در عین حال از نظر اقتصادی نیز به صرفه تر است، میزان جرم را کمتر می کند، زیبایی های شهری را بیشتر نشان می دهد و مهم تر از همه در حفظ سلامت نیز نقش مهمی دارد. برای تحقق مقاصد فوق در وهله اول لازم است شهروندان عادی به یاد داشته باشند، هر لامپ اضافه در منزل یا حتی ورودی های ساختمان ها باعث هدر رفتن انرژی، افزایش گرمایش جهانی و تاثیر سوء بر سلامت آنها می شود. از سوی دیگر طراحان شهری نیز باید خود را متعهد به رعایت استانداردهای نورپردازی بدانند. مثلا یک تیر چراغ برق که نور آن همچون دایره ای اطراف را روشن می کند به هیچ وجه نور مناسبی نیست. چراغ های برق شهری زمانی در وضعیت مطلوب هستند که همچون چتری فقط بخش زیرین خود را روشن کنند و طبیعی است که در این وضعیت محیط اطراف نیز روشن خواهد شد. در مجموع نورهایی که به سمت آسمان نشانه می روند، در استانداردهای طراحی امروز تعریف نشده اند.

در زمان خرید لامپ های کوچک مخصوص روشنایی ورودی منازل و باغ خود همیشه به خاطر داشته باشید لامپ باید سرپوش داشته باشد تا نور آن به جای خیره کردن چشم ها تنها محدوده اطراف را روشن کند. به هیچ وجه لازم نیست لامپ های مخصوص روشنایی بیرون منازل، حداکثر ولتاژ را داشته باشند. نورهای ملایم در شب تاثیر بسزایی حتی در عملکرد صحیح رانندگان خواهند داشت. استفاده از تایمر، حسگر و فتوسل (بالاخص در سامانه روشنایی منازل و آپارتمان ها) نقش بسزایی در کاهش مصرف برق و البته روی سلامت دارد. در خاتمه لازم به یادآوری است که نور بیشتر در شب همان اندازه که از زیبایی و تاثیرگذاری شب خواهد کاست، بر سلامت ما نیز بی تاثیر نخواهد بود.

مترجم: فرناز حیدری/ انتخاب تصاویر: بیگ بنگ – منابع: theguardian، RPI , lrc.rpi , SustainableFairfax