سنتور (Santoor) یکی از سازهای زِهی- ضربه‌ای (مضرابی) است که دارای شکل کاملاً منظم و هندسی می‌باشد. این ساز از یک جعبه تشدید صدا به شکل ذوزنقه تشکیل شده است که بلندترین ضلع موازی آن نزدیک به نوازنده و دو ضلع با طول برابر، دو ضلع موازی را به شکل مورب قطع می‌کنند. بلندترین ضلع در سنتورهای معمولی 90 سانتی‌متر و کوچک‌ترین ضلع (دور از نوازنده) 35 سانتی‌متر و اضلاع مورب کناری 38 سانتی‌متر می‌باشند. ارتفاع این جعبه در حدود 8 تا 10 سانتی‌متر است و تمام سطوح جعبه سنتور از چوب (عمدتاً چوب گردو و سرو) ساخته می‌شود. روی سطح سنتور دو حفره به شکل گُل وجود دارد که علاوه بر زیبایی ظاهری ساز، در نرمی، لطافت و شفاف شدن صدای سنتور نیز نقش زیادی دارد. محدوده صدادهی سنتور کمی بیش از 4 اکتاو است و از این نظر یکی از گسترده‌ترین سازهای ایرانی است. سنتور دارای صوتی شفاف و بلورین بوده و قابلیت تکنوازی و هم‌نوازی را به خوبی دارد.
پیدایش ساز سنتور
سنتور یکی از کهن‌ترین سازهای ایرانی است که ابداع آن را به فیلسوف و موسیقیدان بزرگ قرن چهارم؛ ابونصر فارابی نسبت می‌دهند اما شواهد و علائم به جا مانده از نقاشی‌ها و حکاکی‌های موجود از دوره‌های آشوری و بابِلی (669 پیش از میلاد)، تصویرهایی را نشان می‌دهد که در آن افراد آلاتی به شکل ذوزنقه شبیه سنتور را که به وسیله طناب یا نخی که به آن متصل بود، از گردن آویخته و با آن می‌نواختند و این امر قدمت طولانی این ساز را نشان می‌دهد. با توجه به قدمت آثار کشف شده، به احتمال زیاد این ساز از قلمروی ایران به کشورهای دیگر راه یافته و نام‌های مختلفی پیدا کرده است به همین دلیل برخی از انواع سنتور در کشورهای دیگر نظیر عراق، چین، هند، مصر، ترکیه و جمهوری چک با تفاوت‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ساز را در کشور چین «یان- کین»، در اروپای شرقی «دالسی مر»، در انگلستان «باترفلای»، در آلمان و اتریش «مک پر»، در هند «سنتور»، در کامبوج «فی» و در آمریکا «زیتر» می‌نامند که دارای تشابهات و تمایزاتی با یکدیگر می‌باشند. همچنین این ساز در برخی نواحی ارمنستان و گرجستان نیز رایج است.
پیشینه ساز سنتور در ایران
اگرچه به درستی مشخص نیست که سنتور ابتدا در کدام کشور مورد استفاده بوده اما آنچه که مسلم است این است که ایرانیان قبل از ظهور اسلام با این ساز آشنا بودند و آن را «کونار» می‌نامیدند. نام این ساز بارها در کتب قدیمی و اشعار گذشتگان تکرار شده است. ابوالحسن علی بن حسین مسعودی (متوفی به سال 346 هجری قمری)؛ مورخ مشهور و نویسنده کتاب مروج الذهب در شرح اوضاع موسیقی در زمان ساسانیان، هنگام نام بردن از سازهای متداول موسیقی ساسانی، واژه سنتور (سنطور) را ذکر می‌کند. در تألیفات ابونصر فارابی و ابن سینا نیز نام سنتور چندین بار ذکر شده است.
در دوره‌های بعد از اسلام عبدالقادر مراغه‌ای «ساز» یا «طوفان» را معرفی کرد که شبیه سنتور امروزی بود با این تفاوت که برای هر صدا فقط یک سیم می‌بستند و با جابه‌جایی خرک‌ها، آن را کوک می‌کردند.
سنتور در عهد قاجار سازی بود تجملی و اَشرافی که فقط متعلق به خانواده‌های مرفه بود تا این که استاد حبیب سماعی با کوشش‌های فراوان به تدریج توانست آن را به میان عامه مردم آورده و گسترش دهد.
انواع ساز سنتور در ایران
سنتوری که هم اکنون در ایران رایج است اصطلاحاً سُل کوک 9 خَرَک نامیده می‌شود که دارای 72 سیم است. تاکنون سنتورهای متفاوتی به لحاظ ساختاری برای کاربردهای گوناگون طراحی و ساخته شده است مانند سنتورهای 10، 11 و 12 خرک، سنتور لا کوک (که از آن بیشتر در تکنوازی‌ها و بداهه‌نوازی‌ها استفاده می‌شود و در مقایسه با سنتور سُل کوک، صدای زیرتری دارد)، سنتور سی کوک (که ابعاد آن از سنتور لا کوک کمتر است)، سنتور باس، سنتور باریتون، سنتور کروماتیک و سنتور کروماتیک بم.
گفته شد که سنتور از نظر محدوده صدادهی یکی از گسترده‌ترین سازهای ایرانی است اما این ساز دارای تمام فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایرانی نمی‌باشد یعنی در عین گستردگی محدود است و محدودیت این ساز به کوک آن برمی‌گردد. به طور مثال نوازنده برای نوازندگی از دستگاهی به دستگاه دیگر با مشکل روبرو می‌شود و برای این کار باید کوک یکی از نت‌ها را کمی تغییر دهد یا در چنین مواقعی نوازنده مجبور است خرک‌ها را جلو و عقب ببرد که این باعث عدم توازن بین سیم‌های سفید و پشت خرک می‌شود. به دلیل رفع این مشکل، چند سال پیش به پیشنهاد استاد حسین دهلوی، «سنتورهای کروماتیک» و «سنتورهای کروماتیک بم» ساخته شد. سنتور کروماتیک دارای همان میدان صدای سنتورهای معمولی می‌باشد ولی با خرک‌های بیشتر (30 خرک) و همین طور دارا بودن تمامی اصوات کروماتیک که کاربرد آنها بیشتر در ارکسترها است اما این امر انعطاف‌پذیری ساز را جهت اجرای تکنیک‌های سرعتی کاهش خواهد داد.
سنتورنوازان چیره دست ایرانی
در طول تاریخ موسیقی ایرانی، سنتور یکی از پرطرفدارترین سازها در میان مردم بوده است و آن هم به دلیل نوای دلنشین این ساز است. صدای خوش و در کنار آن آسان جلوه نمودن نوازندگی این ساز به طوری که افراد مبتدی نیز می‌توانند صدای خوش از آن به وجود آورند، باعث شده است که افراد زیادی به سوی این ساز کشیده شوند. البته سنتور سازی است که در آغاز راه آسان ولی در ادامه بسیار سخت و دشوار می‌شود به طوری که تسلط به این ساز مستلزم انجام تمرین‌های فراوان است.
بهترین سنتورنوازان از گذشته تا کنون عبارتند از محمدصادق خان )سرورالملک(، علی‌اکبر خان شاهی، حبیب سماع حضور، حبیب سماعی، رضا ورزنده، منصور صارمی، فرامرز پایور، رضا شفیعیان، مجید کیانی، اسماعیل تهرانی، پرویز مشکاتیان، پشنگ کامکار، اردوان کامکار و ... .
|
حبیب سماع حضور |
محمدصادق خان (نفر اول نشسته از راست) |
|
رضا ورزنده |
حبیب سماعی |
|
رضا شفیعیان |
فرامرز پایور |
|
پرویز مشکاتیان |
مجید کیانی |
|
اردوان کامکار |
پشنگ کامکار |
www.santoorpedia.ir
www.karwaneh.blogfa.com
www.santouriha.blogfa.com
۵ رازی که هر عکاس باید بداند 493483.jpg "میکل آنژ")
میکل آنژ .jpg "سبک های هنر نقاشی(قسمت سوم)")
سبک های هنر نقاشی(قسمت سوم) 
.gif)
.gif)
چرا گونه ما تنها عضو باقی مانده از خانواده انسان است؟
تغییر آب و هوا به نابودی نئاندرتالها کمک کرد
آیا پریدن در آسانسور در حال سقوط، جان شما را نجات می‌دهد؟
مشکل در سایت
موفقیت دانشمندان کاشت حافظه یک مغز در مغزی دیگر
سخنرانی در جمع و راهکارهایی برای غلبه بر ترس های آن
چه تعداد از سلولهای بدن شما، سلول انسانی نیستند؟
مکانهای مناسب برای زندگی در مریخ مشخص شد
توضیح چگونگی تولید طلا، سیاهچالهها و امواج گرانشی در آخرین مصاحبه استیون هاوکینگ
زبان قدرت؛ راهکاری برای پیشرفت زنان در کسب و کار
ساخت فوم قابل تزریق برای درمان پوکی استخوان
همه چیز درباره ی پنگوئن ها به صورت خلاصه
بزرگترین عدد در جهان
انواع مورچه ها+عکس
اطلاعاتی درباره ی یونان
تاریخچه شهرنشینی در ایران باستان(قسمت دوم)